12 leerbehoeften van creatief begaafden

De leerbehoeften van creatief begaafden staan in dit blog centraal. Ons vorige blog ging over wie die creatief begaafden zijn:

• een vergeten groep op school,
• daardoor de groep die het meest in de gevarenzone is voor onderpresteren…
• …en dus de voornaamste doelgroep van Wijkunnenmeer.

Creatief begaafden zijn creatieve en associatieve denkers. Op school heet dat meestal: ongefocust en met een korte spanningsboog, omdat ze hun eigen gedachtesporen volgen. Zij zijn vaak zeer zintuiglijk ingesteld. Over het algemeen zijn het (hoog)gevoelige types – Highly Sensitive Persons, afgekort HSP’ers. Zij leren anders dan school verwacht: gemakkelijk is moeilijk voor hen en andersom. Daardoor weten ze vaak niet HOE ze het schoolwerk moeten aanpakken. Hieruit volgt een aantal specifieke leerbehoeften. Hieronder noemen wij de 12 voornaamste leerbehoeften.

Wat zijn hun leerbehoeften?

Leerbehoefte 1

Een ‘band’ met de docent: empathie, respect, autonomie. Dit punt is heel belangrijk en staat niet voor niets bovenaan. Deze groep leerlingen gedijt slecht bij een puur-zakelijke benadering, ongeacht of aan de punten 2 – 12 hieronder wordt tegemoetgekomen, of niet.

Leerbehoefte 2

Duidelijkheid over het ‘waarom’ van een leertaak en over het kader waarin leerstof wordt aangeboden. Doordat ze top-down leren, is ook dit een heel belangrijk punt. Ze hebben eerst ‘het hele plaatje’ nodig: waar doe ik dit voor, en welk onderdeel van het hele verhaal is dat brokje dat ik nu moet leren? Als dat overzicht ontbreekt, is leren nagenoeg onmogelijk.

Leerbehoefte 3

Top-down-benadering: bijvoorbeeld bij taal niet 1 naamval tegelijk aanbieden maar direct hele naamvalssysteem – of in ieder geval het hele systeem kort introduceren.

Leerbehoefte 4

Leerstof volledig visueel aanbieden (via plaatjes) of ‘saai’, zonder opsmuk: overzichtelijk en prikkelarm. Niet iets er tussenin: ‘opleuken’ met illustraties of tekstvakken (bijvoorbeeld bij de talen: ‘een email aan een vakantievriendje’) is funest. Helaas gebeurt juist dit laatste (opleuken) heel vaak. Sla de lesmethodes er maar op na: lang niet elke afbeelding is functioneel. Het is onze persoonlijke overtuiging dat dit sinds de introductie van de vierkleurendruk uit de hand gelopen is. Lesboeken moeten er vooral ook aantrekkelijk uitzien.

Leerbehoefte 5

Duidelijkheid is zeer belangrijk. Schema’s zijn gunstig ter ondersteuning, al dan niet met kleuren. Mindmaps zijn ook zinvol, mits gebruikt om overzicht te bieden: niet om te leren (gauw overladen, teveel info ineens).

Leerbehoefte 6

Verbanden uitleggen tussen verschillende schoolvakken en met het dagelijks leven. Zie ook punt 2. Wij horen onze leerlingen vaak vragen: “Waarom moet ik topo leren, ik heb toch google maps?’ “Waarom moet ik leren spellen, ik heb toch Word?” Of heel fundamenteel: “Waarom moet ik eigenlijk naar school, wat heb ik daar aan?” Hoe overtuigender het antwoord op deze vragen, des te groter de leerbereidheid bij creatief begaafden.

Leerbehoefte 7

Overzicht: Uitreiken van losse blaadjes zoveel mogelijk vermijden, die raken gemakkelijk zoek.

Leerbehoefte 8

Juiste volgorde: Laten begrijpen, voordat hij/zij moet leren. Eerst snappen, dan stampen/automatiseren.

Leerbehoefte 9

Stampen met gebruik van zoveel mogelijk zintuigen, vooral visueel en hardop, eventueel ook bewegen, bijvoorbeeld op een bureaufietsje . Daarnaast vaak herhalen.

Leerbehoefte 10

Eventueel laten leren in de praktijk (leren door doen) – maar pas op voor verwarring: altijd beschikbaar blijven voor vragen over aanpak. Soms helpt het ook erg om deze leerlingen eerst in hun eigen valkuilen te laten trappen, en pas daarna in te grijpen. Bijvoorbeeld bij een verkeerde strategie voor het leren van woorden: eerst hun gang laten gaan, en ingrijpen bij de eerste (vette) onvoldoende.

Leerbehoefte 11

Ondersteuning bij HOE een taak aan te pakken. Zeker in de eerste leerjaren van PO en VO hebben velen uit deze doelgroep dit constant nodig en bij elk vak. aangezien ze anders in elkaar zitten dan school verwacht, moeten ze zelf elke leerstrategie die school aanbiedt, ombouwen tot iets wat werkt voor hen. Het is maar de vraag of dit altijd lukt. Veel zintuiglijk ingestelde leerlingen vergeten bijvoorbeeld om hun sterke kanten te gebruiken: horen, zien enz. hardop leren en visualiseren worden immers ook school meestal niet aangemoedigd. Zo ‘staan zij op de handrem’.

Leerbehoefte 12

Ondersteuning bij het handhaven van nieuwe routines totdat de routine is ingeslepen (en dat kan even duren).

Samenvatting van de leerbehoeften van creatief begaafden

Deze leerlingen hebben het nodig dat ze worden bevestigd of in ieder geval ‘bediend’ op het gebied van hun sterke kanten. Op het gebied van hun zwakkere kanten, hebben ze hulp nodig. Dat is vooral bij HOE leren. Wijkunnenmeer biedt hiervoor begeleiding in individuele sessies, in trajecten voor leerlingen uit basis- en voortgezet onderwijs, en in trainingen voor scholen.

Begeleiding bij Wijkunnenmeer

Wijkunnenmeer biedt begeleidingstrajecten voor onderpresteerders waarbij zoveel mogelijk wordt samengewerkt met de ouders en school. Begeleiding bij het leren van:

• Taal/talen (spelling, ontleden, rijtjes leren, woorden leren, tekst leren, speciale vaardigheden voor Latijn & Grieks);
• Zaakvakken (alles wat via tekst wordt aangeboden);
• Alles wat verder gestampt kan worden (bijvoorbeeld formules, stappenplannen voor aanpak van een som etc.);
• Plannen en organiseren van het schoolwerk.

Bij Wijkunnenmeer leren kinderen/jongeren HOE te leren met gebruik van zoveel mogelijk zintuigen: in ieder geval hardop en visueel, via het visualiseren van woordbeelden. Ze maken dus bijvoorbeeld bij het leren van rijtjes en woorden, ‘mentale foto’s’ van het woord.

Naast het maken van ‘mentale foto’s’, leren zij een slim systeem van herhalen, zodat het ingeprente ook echt blijft hangen.

Daarnaast biedt Wijkunnenmeer hulp bij het leren organiseren en plannen van het schoolwerk. Zij leren vaste, dagelijkse routines aan die er voor zorgen dat zij overzicht houden en hun werk op tijd af kunnen hebben.

Meer lezen over creatief begaafden? Op deze site vind je meerdere blogs over creatief begaafden. Klik hier, dan vind je ze allemaal.

Voetnoten:

[i] Deze doelgroep wordt o.a. beschreven in:

• Joyce Gubbels: The dynamics of giftedness in the upper primary grades, Enschede 2016. ISBN 978-94-028-0251- 1 (Ook op internet als PDF, met literatuurverwijzingen).
• Bertie Kingore, PhD. High Achiever, Gifted Learner, Creative Learner. Understanding Our Gifted, 2004 (Ook op internet, met literatuurverwijzingen; tevens is er een Nederlandse vertaling beschikbaar).
• Linda Kreger Silverman, Upside-Down Brilliance: The Visual-Spatial Learner. Denver: DeLeon Publishing 2002.