Dit is deel 1 van een tweeluik over de vraag waarom creatief begaafden niet passen op school. Lees hier de Pdf van dit artikel. Deel 2 van dit tweeluik vind je elders in op de site als blog en als pdf. 

Heb je een creatief begaafd kind? Dan heb je vast gemerkt: creatief begaafden passen slecht op school, of eigenlijk helemaal niet. Dit komt in de eerste plaats door een groot misverstand over wat leren nu eigenlijk is.

Ik merk aan vragen van ouders dat ik dit punt tot nu toe niet genoeg belicht heb. Ik schreef wel over het feit dat creatief begaafden ‘anders leren’ en over hun leerbehoeften², maar niet over hun voorstelling van leren.

Dit artikel gaat over onze observaties in de praktijk. Ik ken geen wetenschappelijk onderzoek dat dit bevestigt.

Let op! Deze tekst gaat over creatief begaafden op reguliere scholen, niet op Agora- of Agora-achtige scholen, waar rigoureus maatwerk wordt geleverd.

Creatief begaafd, wat is dat ook alweer?³

Eerst nog even over de vraag wat creatief begaafd is. Soms zijn daar misverstanden over. Creatief begaafden zijn associatieve, creatieve denkers. Je hoeft niet handig met je handen te zijn om onder deze groep te vallen. Het gaat erom hoe je denkt. Onze beschrijving van de creatief begaafde (scholier) komt overeen met de visueel-ruimtelijke leerling zoals beschreven door Linda Silverman, inclusief de leerling met alleen een voorkeur voor visueel-ruimtelijk denken.⁴

Tot deze groep behoren onder andere de beeld- en gevoelsdenkers (kinesthetische denkers), en verder iedereen die één of meer zintuigen inzet bij het denken en leren. Creatief begaafd zijn volgens deze definitie zo’n 33% tot 60% van alle kinderen en jongeren.

Creatief begaafden zijn er van ieder IQ. Creatief hoogbegaafden zijn dus een ‘onderafdeling’ van deze brede groep. Anders gezegd: de creatief hoogbegaafden hebben een aantal kenmerken gemeenschappelijk met creatief begaafden van andere IQ’s.⁵

Waarom passen creatief begaafden nu niet op school?

Creatief begaafden hebben een andere voorstelling van leren

Anders denken en leren, betekent ook een andere voorstelling van wat leren nu eigenlijk is. Dit zien wij keer op keer. Een cliënt van ons uit groep 4 verwoordde het ooit zo: ‘Stuur mij gewoon een hele dag met een vergrootglas het bos in. Dan leer ik pas veel!’ Dit voorbeeld laat zien waar de focus van een creatief begaafde leerling ligt.

Wat is dan de voorstelling van leren van creatief begaafden en hoe wijkt die af van die van school? Ik zet de verschillen op een rijtje:

Leren in de ogen van een creatief begaafde blijkt in te houden:

1. Onderzoeken, uitvinden, iets ontdekken, en dan bestuderen tot je het begrijpt. Of – en dit is nog lastiger voor school: iets zelf ontdekken en vervolgens dat wat je ontdekt hebt, weer gebruiken om iets nieuws te bedenken (vrije associatie). Dan heb je weer iets ontdekt – en weer, en weer. Wij horen met enige regelmaat dat onze cliënten uitvinder willen worden. Opvallend: het meeste wat ze hebben bedacht en ontdekt, zijn deze leerlingen – door de focus op ontdekken -, ook meteen weer vergeten. De kennis beklijft niet. 
2. Onderzoeken enz. gebeuren vanuit eigen interesse en spelenderwijs, en het is dus altijd leuk. Dit impliceert:
   • vrijheid om steeds iets anders te doen;
   • geen routines.⁶

Leren is in de ogen van school:

1. Kennismaken met een aantal te nemen stappen om tot een einddoel te komen; begrijpen waarom je juist die stappen moet doen en in welke volgorde; de stappen (na)doen in exact die volgorde.
2. Hierbij gaat het over wat een ander heeft bedacht, en het gaat er niet om wat jou interesseert of wat je leuk vindt.
3. Je doet (verplicht) steeds hetzelfde, tot je het kunt.

Trefwoorden zijn: routines; memoriseren, automatiseren.⁷

Eyeopener

Schools leren staat dus haaks op wat creatief begaafden eronder verstaan. Voor veel van de scholieren die bij Wijkunnenmeer terechtkomen, is het een enorme eye-opener dat school nu juist dit van hen vraagt. Dat hadden ze zelf nooit kunnen bedenken! En helaas voor onderwijskrachten en school, pikken deze kinderen en jongeren op school vaak ook niet uit zichzelf op dat dit de verwachting is.

Anderzijds wordt die verwachting door school normalerwijze niet uitgesproken, merken wij. De verklaring zal zijn dat het in de ogen van volwassenen zó logisch is dat je de dingen die je leert, ook moet onthouden, dat ze dit niet expliciet benadrukken. Als het wel gezegd is, kan het de leerling zijn ontgaan, bijvoorbeeld door verveling en afhaken.

Dit (vaak niet expliciet benoemde) verschil in verwachtingen maakt dat creatief begaafden niet passen op school.

Wat nu?

Ik denk dat het in de eerste plaats nodig is om creatief begaafden aan het begin van hun schoolcarrière, het verschil uit te leggen tussen wat school verstaat onder leren en wat zij daaronder mogelijk verstaan: uiterlijk vanaf groep 3. En dit niet één keer te doen, maar vaker, zodat dit iedereen duidelijk is en blijft. In een ideale wereld gebeurt dat door school. Doet school dit niet, dan raden wij ouders aan, hier heel duidelijk over te zijn.

Dat is de basis voor wederzijds begrip. Zo kun je ook voorkomen dat deze kinderen op school totaal ‘de weg kwijtraken’, omdat ze niet weten wat er van ze wordt verwacht – met alle gevolgen vandien: onderpresteren, inclusief psychische en emotionele schade enz.⁸

Trouwens: als een scholier wel weet wat er gevraagd wordt, dan betekent dat nog niet dat diegene dat ook kan bieden. Dat komt doordat creatief begaafden wezenlijk anders leren dan school verwacht. Hierover gaat het tweede artikel van dit tweeluik (zie link aan het begin van dit blogartikel).

Samenvatting

School en creatief begaafden hebben een totaal verschillende voorstelling van wat leren inhoudt, en beide partijen lijken dat niet door te hebben. Hierdoor is school niet op creatief begaafden ingericht, en passen zij er dus niet.

Het is onzes inziens de taak van school om te zorgen dat dit misverstand helder op tafel komt, en het vervolgens de wereld uit te helpen. Doet school dit niet, dan is dat aan de ouders.

Hiermee kunnen we veel winnen: wederzijds begrip, en voorkómen van onder andere onderpresteren, inclusief psychische en emotionele schade.

Dit artikel is verschenen in Signaal 75, p. 18-21. Signaal is het blad van Pharos, de landelijke vereniging van ouders van hoogbegaafde kinderen. Wat ik beschrijf, zien wij echter bij onze hele doelgroep gebeuren, niet alleen bij hoogbegaafden.

Lees hier de Pdf van de publicatie in Signaal.

Meer lezen over creatief begaafden? Op deze site vind je meerdere blogs over creatief begaafden. Klik hier, dan vind je ze allemaal.